Antioksidansi su hemikalije koje sprečavaju oksidaciju – proces u kome atom ili molekul gube neke elektrone usljed hemijske reakcije. Antioksidansi su supstance koje se nalaze u namirnicama koje pomažu u zaštiti bioloških molekula kao što je DNK od ove potencijalno destruktivne aktivnosti. Postavlja se pitanje da li treba suplementima pomoći organizmu da se zaštiti od ovih procesa.
U kontekstu zdrave ishrane, antioksidansi su supstance koje se nalaze u namirnicama koje pomažu u zaštiti bioloških molekula kao što je DNK od ove potencijalno destruktivne aktivnosti. Ove supstance uključuju vitamine kao što su vitamin C i vitamin E, elemente u tragovima kao što su selen i cink, i druga uobičajena biljna jedinjenja kao što su likopen i flavonoidi.
Ishrana koja uključuje razumnu mješavinu voća, orašastih plodova, povrća i pečuraka treba da sadrži dovoljno antioksidanasa da zaštiti našu ćeliju od oksidativnog stresa.
Kako oksidacija šteti našim tijelima?
Oksidativno oštećenje nastaje kada je elektron “ukraden” iz važne biohemijske strukture, kao što je baza u genetskom kodu ili aminokiseline koje čine proteine.
Jednostavne promjene DNK mogu transformisati bazu mijenjajući njeno ponašanje tako da više ne ispisuje isti niz. Promjena dijelova proteina može smanjiti njihovu vjerovatnoću da se razbiju, potencijalno im omogućavajući da se akumuliraju u toksične grudve. Oksidacija masti koje čine membrane ćelija može ih učiniti manje fleksibilnim, skraćujući im životni vijek ili ih čini manje sposobnim u obavljanju svog posla.
Dok naša tijela imaju mehanizme za popravku ovih štetnih promjena, kako starimo problemi počinju da se gomilaju. Broj mutacija se uvećava, naslage proteina se gomilaju i uvećavaju rizik od bolesti poput raka ili čak neurodegenerativnih stanja, poput Parkinsonove bolesti.
Čak i u najboljem slučaju, oksidativni stres može značajno doprinijeti procesima starenja koje svi uzimamo zdravo za gotovo. Prosijedu kosu i bore je možda nemoguće izbjeći, ali hemijski procesi koji uvlače i kradu nekoliko elektrona tu i tamo, sigurno stvar čine dramatičnijom.
Šta uzrokuje oksidativni stres?
Kao posljedica tipičnih metaboličkih procesa naše tijelo prirodno proizvodi niz hemijskih jedinjenja koji se nazivaju slobodni radikali. To uključuje reaktivne vrste kiseonika kao što je vodonik peroksid, koji je i destruktivan i – pod nekim okolnostima – koristan signalni molekul.
Da bi se izborili s ovim reaktivnim vrstama, naša tijela takođe proizvode enzime saantioksidativnim svojstvima, poput superoksid dismutaze. Takvi enzimi drže pod kontrolom slobodne radikale koje proizvodimo, bilo tako što brzo zamjenjuju izgubljene elektrone ili brišu radikale prije nego što mogu da izazovu štetu.
Ali naše okruženje takođe može biti izvor slobodnih radikala: Apsorbovanje zagađivača, uključujući dim cigarete i toksične metale, može nadvladati prirodnu odbranu našeg tijela i povećati oksidativna oštećenja.
Da li su nam potrebni antioksidativni dodaci?
Između naših sopstvenih enzima i antioksidanasa koje unosimo putem hrane, naše tijelo je, najviše što je moguće, dobro pripremljeno da zadrži poklopac na oksidativnom stresu.
Nažalost, dodavanje antioksidanasa u ishranu nije rješenje koje nam može pomoći da se zaštitimo od slobodnih radikala. Kao prvo, dodavanje većeg broja donora elektrona neće nužno uticati na smanjenje “krađe” elektrona. Što je još važnije, studije sprovođene tokom više decenija nisu pronašle znake da antioksidansi mogu da smanje rizik od lošeg zdravlja ili borbe protiv starenja.
Što je još gore, dokazi vode u sasvim drugom pravcu. Metastudija iz 2007. godine otkrila je blagi porast mortaliteta među grupama koje su uzimale antioksidativne suplemente.
Potrebna su dalja istraživanja da bi se otkrilo zašto dodatni antioksidansi ne smanjuju oksidativni stres u tijelu i da li je moguće te procese usporiti.
Radio Bet / Izvor: Nezavisne novine
